Ang Paggamit ng Tayutay

 I.       Ang Paggamit ng Tayutay

A.      Hiwatig ng pananalita

Kung minsan ang makata ay may nais ipahayag nang hindi lantad sa mga mambabasa. Sa pamamagitan ng pamamagitan ng pagbibigay ng mga pahiwatig, maaring mga tanda o matatalinhagang pananalita, ay nasasabi niya nang mahusay ang nais niyang sabihin.

B.      Ang mga Tayutay

Ang tayutay ay mga pahayag na ginagamit ng makata o manunulat man upang sadyang ilayo sa karaniwang paggamit ang mga salita nang sa gayon ay nagkakaroon ito ng hindi lantad o nakatagong kahulugan. Natutulungan nitong maging masining, maganda at malalim ang kahulugan ng isang akda.

MATATALINHAGANG PANANALITA O TAYUTAY

GAMIT SA PAG-UUGNAY O PAGHAHAMBING

1.      Simili o Pagtutulad (Simile) Ito ay simple at lantad na paghahambing ng dalawang magkaibang bagay (tao sa hayop, tao sa bagay, kalagayan sa bagay. atbp. Ginagamitan ito ng mga salitang pantulad tulad ng mga sumusunod:

a.       tulad ng                mistulang       kamukha ng       

b.      tila                         parang                        tulad ng             

c.       anaki’y                 gaya ng             kawangis

d.      mala

-          Halimbawa: Mala-porselana ang kutis ng mga gumagamit ng sabon na ito. (porselana at kutis)

2.      Metapora o Pagwawangis (Metaphor) Naghahambing ng dalawang magkaibang bagay sa   tuwirang paraan paraan. Hindi na ito gumagamit ng mga salitang pantulad. 

-          Halimbawa: Ang galit ay ang apoy na sumusunog sa aking puso. (galit at apoy)

3.      Alusyon Ito ay ang paggamit ng mga  sanggunian mula sa kasaysayan, panitikan, pulitika, bibliya at iba pang aspekto ng buhay ng tao.

-          Halimbawa: Ikaw ang aking Romeo at ako naman ang Julieta mo. (Romeo at Julieta – mga tanyag na tauhan sa isang dula ni Shakespeare tungkol sa kapwa nasawing magsing-irog.)

4.      Analohiya o Paghahalintulad (Analogy)   Ito ay tambalang paghahambing at nagpapakita ng ugnayan ng kaisipan sa kapwa kaisipan.

-          Halimbawa: Ang mga dalaga ay bulaklak at ang mga binata naman ay bubuyog.

5.      Metonomiya o Pagpapalit-tawag (Metonymy) Gumagamit ito ng salita o mga salitang sa pagtawag o pagtukoy sa bagay o tao na pinatutungkulan.

-          Halimbawa: Nagdiwang ang Malacañang sanhi ng pagpapalaya ng mga Pilipinong bihag ng mga pirata sa Somalia. (Malacañang – Pangulo at kanyang mga opisyal)

6.      Sinekdoke o Pagpapalit-saklaw (Synecdoche)  Bumabanggit ito ng  isang bahagi upang sakupin o tukuyin ang kabuuan o ng kabuuan upang tukuyin ang isang bahagi.

-          Halimbawa: Handa kong ibigay ang puso ko upang makasal na tayo. (puso -  buong katauhan)

GAMIT SA PAGLALARAWAN

7.      Hayperbole o Pagmamalabis (Hyperbole)  Ito ay lampas-lampasang pagpapasidhi ng kalabisan o kakulangan ng isang tao, bagay, pangyayari, kaisipan, damdamin at iba pang katangian, kalagayan o katayuan.

-          Halimbawa: Bumaha ng dugo at umulan ng pera noong panahon ng eleksyon.

8.      Apostrope o Panawagan (Apostrophe) Ito ay isang madamdaming pakikipag-usap sa isang tauhan na malayo o patay na na tila ba parang kaharap lamang. Maaari ring gamitin ito para sa mga konseptong abstrakto.

-          Halimbawa: O, Pag-ibig na makapangyarihan, pag ikaw ay nasok sa puso ninuman. Hahamaking lahat masunod ka lamang.

9.      Ekslamasyon o Padamdam - Isang pagpapahayag ng masidhing damdamin o hinaing ng puso.

-          Halimbawa: Ibig kong sumigaw, ibig kong umimik!

Ngunit ang Puso ko’y masakit, masakit!

GAMIT SA PAGSASALUNGATAN

10.  Ironya o Balintunay – Gumagamit ito ng pag-uyam sa pamamagitan ng mga salitang parang pumupuri o dumadakila. Subalit ang tunay na layunin nito ay mangutya ayon sa himig o paraan ng pagkakasabi. Maaaring ang ironya ay sa isang pahayag o sa kabuuan ng tula.

-          Halimbawa:   Pagkat bakit di kakain ang nagtanim?

Ang naglitson ng malutong patay-gutom.

Ang nagbihis sa makisig walang damit.

11.  Paradoks o Salantunay – pahayag na nagsasabi ng katotohanan sa pamamagitan ng paggamit ng mga salitang akala mo’y hindi totoo sa biglang dinig o basa.

-          Halimbawa: Ang kalakasan ng isang babae ay nasa kanyang kahinaan. (Sino nga bang lalaki mababagbag ang puso kapag umiiyak na ang isang babae?)

12.  Oksimoron – Ito ay pagsasama ng isang salita o lipon ng mga salita na nagsasalungatan.

-          Halimbawa: tunay na peke, batang matanda

13.  Eupemismo o Paglumanay – Pumipili ito ng piling-piling mga salita na ginangamit sa pagsasabi ng mahinahon. Ang mga salitang masakit sa damdamin ay naiiwasan.

-          Halimbawa:

nasa piling na ng Diyos, kumain na ng alikabok, (namatay na)

kulang sa lambing (malupit)

14.  Pagtanggi (Litotes) – Gumagamit ito ng salitang hindi o di upang magpahayag ng hindi pagsang-ayon sa sinasabi.  Nagbibigay-diin din ito sa makahulugang pagpanig sa katotohanan ng sinasabi.

-          Halimbawa: Hindi ko sinasabing madamot, ayaw mo lang talagang mamigay ng nakuha mong biyaya.

GAMIT SA PAGSASALIN NG KATANGIAN

15.  Personipikasyon o Padiwan-tao (Personification) Ito ay nagsasalin ng katangian ng tao sa mga bagay na abstrakto o mga walang buhay. Gumagamit ito ng pandiwa.

-          Halimbawa: Nagngitngit ang langit at naghagis ng matatalim na kidlat.

16.  Paglilipat-wika (Transferred Epithets) Ito ay nagsasalin ng katangian ng tao sa mga bagay na abstrakto o mga walang buhay subalit sa halip na pandiwa ay gumagamit ng pang-uri.

-          Halimbawa: Mukhang hindi na magtatagal ang aking nakangiting sapatos.

GAMIT SA PAGSASATUNOG

17.  Onomatopeya o Pasintunog – Ito ay ang paggamit ng mga salitang ang tunog ay taglay ang kaisipan at kahulugan nito.

-          Halimbawa: pakpak na pumapagaspas, ulang lumalagaslas, manok na tumitilaok

18.  Aliterasyon - paggamit ng mga salitang magkakatulad ang mga katinig sa unahan ng salita.

-          Halimbawa: Gumagalang gutay-gutay na gagamba

19.  Asonansya – ito ay ang pag-uulit ng magkakatulad na tunog ng patinig na magkakasunod at magkakalapit na salita.

-          Halimbawa: Bababa ka ba? Oo, bababa.

IBA PANG TAYUTAY

20.  Tanong Retorikal o Pasagusay Nagpapahayag ito  ng katanungan na pumupukas ng isip at umaantig ng damdamin. Hindi ito naghihintay ng katugunan.

-          Halimbawa: Malilimutan ba ng ina ang anak na galing sa kanya?

21.  Pagsusukdol o Klaymaks Pinagsusunud-sunod nito ang mga mahahalagang kaisipan mula sa pinamababang antas hangang sa pinakamataas o pinakamasidhi.

-          Halimbawa: (Aklasan ni Amado V. Hernandez)

Pagkat ito ay simbuyong sumusubo.

Pagkat ningas na nagliyab at sumiklab

Pagbabangon ng ginutom at inulol.

Himagsikan ng nilinlang at pinatay.

22.  Antiklaymaks Kabaligtaran ito ng klaymaks. Sa halip na papataas ay pababa naman ang pagpapasidhi. O kaya ay mula sa panlahat hanggang sa tiyak.